Zaćmę utożsamia się zwykle z jej odmianą starczą, w której przypadku zmętnienie oka jest bezpośrednio związanie z procesami starzenia się oka i jest właściwie nieuniknione u co najmniej 40% społeczeństwa po 60 roku życia. Niestety, osoby starsze to nie jedyna grupa cierpiąca na kataraktę. Zaćma wrodzona to poważna wada wzroku, która rozwija się u noworodków i bardzo małych dzieci i wciąż nie została poznana na tyle dobrze, by możliwe było choćby ocenienie najważniejszych przyczyn powstawania choroby. Jedno jest jednak pewne – podobnie jak w przypadku osób starszych, zaćma wrodzona może prowadzić do poważnych problemów z właściwym widzeniem, a po czasie nawet zaniku gałki ocznej. Jakie są cechy charakterystyczne zaćmy wrodzonej i jak się ją leczy?
Zaćma wrodzona – przyczyny i rodzaje choroby
Problemy podczas przebiegu ciąży, w tym przyjmowane przez matkę niewłaściwe leki, zakażenie wewnątrzmaciczne w pierwszym trymestrze ciąży, przebyta przez nią w tym czasie różyczka czy inne choroby o ostrym przebiegu oceniane są dziś jako główne przyczyny powstawania zaćmy wrodzonej u noworodka. Do grupy ryzyka zalicza się też dzieci, u których pojawiły się pewne odstępstwa chromosomowe, w tym zespół Downa, w przypadku którego występowanie zaćmy szacuje się u aż 60% chorych, trisomia 18, 13, czy też delecja krótkiego ramienia chromosomu 5.
Co więcej, w około 30% przypadków zaćma wrodzona pojawia się wskutek dziedziczenia i nie ma związku z nieprawidłowym prowadzeniem ciąży czy chorobami genetycznymi. Za ostatnią grupę przyczyn przyjmuje się te związane z wszelkimi schorzeniami i urazami gałki ocznej – przetrwałe hiperplastyczne ciało szkliste, małoocze, brak rozwiniętej tęczówki, urazy oka, siatkówczak, retinopatia wcześniaków, odwarstwianie się siatkówki, czy zapalenia błony naczyniowej.
Zaćma wrodzona może pojawić się więc z wielu powodów, jednak w przypadku diagnozy i leczenia znacznie ważniejszą kwestią będzie jej rodzaj (porównaj rodzaje zaćmy u dorosłych). Tu opcji jest więcej, gdyż u dzieci spotyka się aż 6 różnych wariantów choroby: zaćmę warstwową (okołojądrową), jądrową, całkowitą, zaćmę torebkową (przednią i tylną), biegunową oraz błoniastą.
Zaćma wrodzona – charakterystyka i objawy
Problem zaćmy pojawiającej się w wieku dziecięcym nie jest tak powszechny jak w przypadku zaćmy starczej, jednak w dalszym ciągu co roku dotyka pewnego odsetka dzieci, które często rodzą się nie widząc właściwie świata zewnętrznego. Jednym z podstawowych objawów zaćmy wrodzonej całkowitej (sprawdź objawy zaćmy starczej) jest biała źrenica – dziecko w przypadku zaćmy pełnej nie ma szans zobaczenia świata zewnętrznego, gdyż zmętniała soczewka przesłania całkowicie drogę światła do siatkówki oka. Kolejnym objawem charakterystycznym dla zaćmy wrodzonej może być odruch palcowo-oczny Franceschettiego, utożsamiany zwykle z niewidzącymi dziećmi i polegający na uciskaniu przez niemowlę własnych oczu. Źrenice w przypadku zaćmy całkowitej nie reagują na światło.
Zaćma wrodzona częściowa jest do rozpoznania znacznie trudniejsza, bo jej objawy często pojawiają się dopiero u kilkuletniego dziecka, w momencie gdy upośledzenie wzroku z powodu choroby staje się dla malucha lub rodziców znacznie bardziej oczywiste i zauważalne.
Zaćma wrodzona – jak ją leczyć?
Tradycyjna metoda leczenia zaćmy polegająca na operacyjnym usunięciu soczewki i zastąpieniu jej sztuczną soczewką wewnątrzgałkową w przypadku dzieci uznana jest za technikę bardzo kontrowersyjną i często mocno nieskuteczną, dlatego też dość rzadko wykonywaną. U maluchów akomodacja oka zmienia się bowiem tak szybko, że dobranie właściwej soczewki na dany okres nie oznacza jej skutecznego działania w późniejszych latach życia malucha. To właśnie grupa dzieci poddanych tego typu operacji jest też największą grupą, u której wykonuje się zabiegi wtórne.
Drugim rodzajem leczenia zaćmy wrodzonej jest usunięcie zaćmy bez wszczepiania soczewki. Tu problem rozwiązuje się za pomocą twardych, gazoprzepuszczalnych soczewek kontaktowych, a wtórne wszczepienie soczewki wewnątrzgałkowej następuje dopiero w późniejszym wieku, kiedy to oko zdążyło wyrobić już sobie określone parametry. Bez względu na opcję wybraną do leczenia konkretnego dziecka, najważniejszą rolę w przypadku zaćmy wrodzonej odgrywa rehabilitacja oczu, na którą składają się zarówno odpowiednie wyposażenie optyczne, jak i zasłanianie oka zdrowego w przypadku zaćmy jednoocznej) w celu uzyskania zadowalającej ostrości wzroku. Warto tu jednak nadmienić, że wyleczenie zaćmy wrodzonej to jeszcze nie koniec problemów – choroba często przyczynia się do rozwoju kolejnych przypadłości takich jak zez czy oczopląs, również wymagających odpowiedniej interwencji.
Dowiedz się więcej o naszej klinice okulistycznej OneDayClinic!
Przeczytaj również:
Zaćma pourazowa - czym odróżnia się od innych rodzajów zaćmy
Zaćma jądrowa - jakie są jej objawy
Zaćma wikłająca - typ katarakty mogący powstać w każdym wieku
Zaćma pęczniejąca i posterydowa - przyczyny i leczenie
