Jak wygląda rogówka oka? Jest to przezroczysta, zewnętrzna błona gałki ocznej, która chroni narząd wzroku przed uszkodzeniami, a także skupia i załamuje promienie świetlne, umożliwiając ostre widzenie. Rogówka jest jedną z najbardziej unerwionych części ludzkiego ciała. Składa się z sześciu warstw: nabłonka przedniego, blaszki granicznej przedniej, istoty właściwej, warstwy Duy, blaszki granicznej tylnej oraz nabłonka tylnego rogówki. Z uwagi na swoje położenie, narażona jest zarówno na uszkodzenia mechaniczne, jak i różnorodne choroby rogówki, które mogą skutkować jej owrzodzeniem.
Owrzodzenie rogówki oka – co to jest?
Owrzodzenie rogówki to bolesny stan zapalny przedniej błony oka, charakteryzujący się występowaniem na jej powierzchni głębokich, trudno gojących się ran. Towarzyszące mu zmiany chorobowe stale się powiększają i ulegają pogłębieniu. Prowadzi to ostatecznie do przerwania ciągłości nabłonka, a często także do uszkodzenia znajdujących się pod nim tkanek oka. Perforacja rogówki może skutkować trwałą utratą wzroku.
Jak wygląda owrzodzenie rogówki?
Owrzodzenie rogówki wyglądem przypomina owrzodzenia występujące na skórze i błonach śluzowych. Jest to trudno gojąca się, głęboka rana, która obejmuje zazwyczaj istotę właściwą rogówki oka i blaszkę graniczną przednią. Powstałe na skutek zmian zapalnych zagłębienie pokryte jest masą martwych tkanek. Wrzód rogówki otoczony jest naciekiem zapalnym, a dno i brzegi ubytku mają szare zabarwienie. Zaobserwować można również obecność ropy w przedniej komorze oka, czyli tak zwany ropostek, znany także jako hypopyon.
Przeczytaj także: Retinopatia oka – co to jest i jakie ma rodzaje?
Diagnostyka owrzodzenia rogówki
Do wykrywania wrzodów na oku i oceny ich głębokości wykorzystywane jest badanie lampą szczelinową. W diagnostyce tego schorzenia przeprowadza się także badanie ciśnienia śródgałkowego i poddaje ocenie wydzielanie łez oraz odruchy w oku. Dla pełnego obrazu zalecane jest również wykonanie badania dna oka. W sytuacji, gdy obserwuje się silne zapalenie błony naczyniowej, które uniemożliwia dostęp do poszczególnych warstw rogówki w oku, powinno zostać przeprowadzone badanie USG gałki ocznej.
Objawy wrzodu na rogówce
Owrzodzeniu rogówki towarzyszą zwykle takie objawy, jak:
- ból oka,
- zaczerwienienie oka,
- pogorszenie widzenia,
- brak przejrzystości rogówki,
- wysięk wydzieliny z oka,
- światłowstręt,
- obrzęk spojówki.
W sytuacji, gdy owrzodzenie oka ma podłoże bakteryjne, można zaobserwować:
- otoczone zaczerwienieniem zapalnym i wypełnione osadami zagłębienie w centrum oka, którego jeden brzeg jest wyższy,
- osady na rogówce oka, przybierające formę masy o barwie szarej, szaro-białej lub szaro-żółtej,
- ropę na dnie oka, której poziom może być widoczny na tle źrenicy,
- przekrwienie około rąbkowe, czyli silne zaczerwienienie obszaru znajdującego się w odległości pół centymetra od środka oka,
- obrzęk spojówki, któremu towarzyszy zaczerwienienie oraz ból gałki ocznej,
- obrzęk powiek.
Wrzodom na oku wywołanym zmianami grzybiczymi, poza objawami wspólnymi dla wszystkich owrzodzeń rogówki, towarzyszą również takie symptomy, jak:
- suche, szaro-białe i kraterowate owrzodzenie o uniesionych brzegach i zatartych granicach, w obrębie którego występują nitkowate twory (w stanach zapalnych wywołanych grzybami nitkowatymi),
- biały, gęsty i wyniosły naciek w centrum rogówki, otoczony odczynem zapalnym, od którego odchodzą białe wypustki (w stanach zapalnych wywołanych drożdżakami),
- nacieki satelitarne, czyli dodatkowe ogniska owrzodzenia o mniejszym obszarze,
- ropa widoczna w przedniej komorze oka.
Przy owrzodzeniu oka spowodowanym pierwotniakiem Acanthamoeba u pacjenta można zaobserwować upośledzenie widzenia oraz duże dolegliwości bólowe mimo braku zmian w nabłonku lub przy zmianach, które przypominają zespół suchego oka. Wrzodowi rogówki towarzyszą także drobne, wieloogniskowe nacieki, rozwijające się pod pierwszą warstwą komórek. Zmiany chorobowe wywołane pierwotniakami usytuowane są zazwyczaj w pobliżu nerwów oraz rąbka rogówki. Rozchodzą się promieniście i tworzą szare masy. Nie obserwuje się przy nich produkcji ropy.
Powikłania owrzodzenia rogówki oka
Nieleczone owrzodzenie rogówki może prowadzić do różnorodnych powikłań. Są to przede wszystkim:
- bielmo na oku, które utrudnia przepływ cieczy w komorze przedniej i sprzyja rozwojowi jaskry wtórnej oraz ścieraniu się rogówki, w konsekwencji prowadząc do powstania garbiaka,
- zakażenie wnętrza gałki ocznej, mogące prowadzić do utraty widzenia w zajętym oku i w niektórych wypadkach powodujące konieczność enukleacji, czyli usunięcia gałki ocznej.
W celu zapobiegania powikłaniom konieczne jest jak najszybsze zdiagnozowanie zmian wrzodziejących na rogówce i wdrożenie stosownego leczenia.
Owrzodzenie rogówki oka – przyczyny
Wśród przyczyn powstania wrzodu na oku można wymienić przede wszystkim infekcje bakteryjne, grzybicze i pasożytnicze oraz choroby autoimmunologiczne.
Infekcje bakteryjne
Infekcje bakteryjne stanowią najczęstszą przyczynę owrzodzenia oka. Do zakażenia dochodzi najczęściej w przebiegu urazów lub innych stanów zapalnych rogówki, spowodowanych wniknięciem ciała stałego bądź zespołem suchego oka. Przyczyną infekcji bakteryjnej może być także niewłaściwe użytkowanie szkieł kontaktowych oraz stosowanie zakażonych leków okulistycznych. Patogenami odpowiedzialnymi za owrzodzenie oka są przede wszystkim gronkowce, paciorkowce oraz pałeczka ropy błękitnej.
Infekcje grzybicze
Wrzody na rogówce mogą być wywołane grzybami, przede wszystkim takimi ich rodzajami, jak Aspergillus, Fusarium oraz Candida. Infekcje grzybicze rozwijają się często w okresie obniżonej odporności lub na skutek kontaktu z zakażonym materiałem organicznym, takim jak gałąź, źdźbło trawy lub słoma. Potencjalnie niebezpieczne grzyby namnażają się również na miękkich soczewkach kontaktowych, które nie zostały właściwie odkażone.
Infekcje pasożytnicze
Infekcje pasożytnicze, prowadzące do owrzodzenia rogówki w oku, spowodowane są przez obecnego w powietrzu, glebie i wodzie pierwotniaka Acanthamoeba. Do zakażenia tym organizmem dochodzi najczęściej przez niewłaściwe użytkowanie soczewek kontaktowych – płukanie ich w wodzie z kranu oraz nieściąganie ich przed prysznicem, oraz kąpielą w wannie, basenie, morzu czy też jeziorze.
Choroby autoimmunologiczne
Owrzodzenie rogówki, towarzyszące obwodowemu wrzodziejącemu zapaleniu rogówki, może występować w przebiegu takich chorób autoimmunologicznych, jak:
- reumatoidalne zapalenie stawów,
- nawracające zapalenie wielochrząstkowe,
- mikroskopowe zapalenie wielonaczyniowe,
- guzkowe zapalenie tętnic,
- toczeń rumieniowaty układowy,
- ziarniniak Wegenera,
- zespół Churga-Strauss.
Wrzód na oku może być również spowodowany urazami fizycznymi, chemicznymi i termicznymi, oraz powikłaniami po zabiegach okulistycznych i neurochirurgicznych.
Jak leczy się owrzodzenie rogówki?
Leczenie owrzodzenia rogówki zależy od przyczyn powstawania zmian chorobowych. Zastosowanie znajdują preparaty immunosupresyjne, środki przeciwbólowe i nawilżające oko oraz miejscowe antybiotyki, których celem jest zapobieganie wtórnym nadkażeniom. Wrzody oka leczone są często także przy pomocy kropli sterydowych oraz terapeutycznych soczewek. W sytuacji, gdy doszło do perforacji rogówki, niezbędne jest wykonanie jej przeszczepu.
Przeczytaj także: Stożek rogówki – czym jest i jak się go leczy?
Ile trwa leczenie owrzodzenia rogówki?
Czas potrzebny do wyleczenia owrzodzenia rogówki oka zależy od wielu czynników, między innymi od przyczyny powstania i stopnia nasilenia zmian chorobowych oraz momentu rozpoczęcia terapii. Średni czas gojenia to kilka tygodni. Wygojone owrzodzenie pozostawia po sobie bliznę, która jest w stanie znacząco ograniczać ostrość widzenia. W takim wypadku konieczne może się okazać chirurgiczne usunięcie zabliźnionej tkanki, co znacząco wydłuża czas leczenia.
