Stożek rogówki to postępująca choroba narządu wzroku polegająca na ścienieniu rogówki i jej uwypukleniu w centralnej i okołocentralnej części. Rozwija się najczęściej w wieku dojrzewania i postępuje do czwartej dekady życia. Szacuje się, iż w Polsce stożek rogówki dotyka około 80000 osób. W leczeniu tego schorzenia istotna jest wczesna diagnostyka, która umożliwia szybkie wdrożenie leczenia i daje szansę na zatrzymanie progresji stożka oraz utrzymanie ostrości wzroku.
Stożek rogówki – co to?
Rogówka to zewnętrzna, przezroczysta część oka, znajdująca się przed kolorową tęczówką. Jej zadaniem jest załamywanie i skupianie promieni świetlnych na siatkówce, co pozwala na wyraźne widzenie. Pod względem budowy rogówka przypomina wycinek kuli o gładkiej powierzchni. Jednym z najczęstszych schorzeń tej części gałki ocznej jest stożek rogówki – choroba zaliczana do grupy chorób rozstrzeniowych, czyli niezapalnych ektazji rogówki. Stożek powoduje zmniejszenie grubości rogówki i zwiększenie krzywizny jej powierzchni. Na skutek deformacji dochodzi do pogorszenia jakości widzenia, narastania astygmatyzmu i krótkowzroczności. Choroba ta dotyczy najczęściej obojga oczu, stopień rozwoju schorzenia może się jednak różnić w zależności od gałki ocznej.
Przyczyny stożka rogówki
Dotychczas nie wskazano jednoznacznej przyczyny stożka rogówki. Uważa się, że na rozwój choroby wpływ ma kilka współwystępujących czynników. Są to przede wszystkim:
- predyspozycje genetyczne,
- atopowe zapalenie skóry powiek i alergiczne choroby oczu, które sprawiają, że okolice oczu są często pocierane i przez to narażone na podrażnienia,
- choroby uwarunkowane genetycznie, takie jak zespół Downa, zespół Marfana, zespół Ehlersa i Danlosa oraz wrodzona ślepota Lebera,
- czynniki mechaniczne, przede wszystkim częste pocieranie oczu oraz noszenie źle dopasowanych soczewek kontaktowych.
Przeczytaj także: Leukokoria – biała plamka na oku
Stożek rogówki – objawy
Objawy stożka rogówki są podobne do objawów innych chorób powodujących postępujące pogorszenie ostrości wzroku, dlatego wykrycie tej choroby często nastręcza trudności. W pierwszym stadium stożek rogówki wywołuje zwykle zaczerwienienie i swędzenie oka, które powodują ciągłą chęć pocierania oczu. W rozwoju choroby pojawiają się dodatkowe objawy, przede wszystkim:
- nadwrażliwość na światło,
- silne łzawienie oczu,
- efekt halo, czyli występowanie poświaty wokół źródeł światła,
- podwójne widzenie,
- zniekształcenia obrazu.
Widzenie w przebiegu stożka rogówki ulega znacznemu pogorszeniu, co powoduje konieczność częstej zmiany okularów i soczewek kontaktowych, aż do momentu, w którym ich właściwe dobranie nie jest już możliwe.
Diagnoza stożka rogówki – jakie badania?
W celu rozpoznania stożka rogówki konieczne jest przede wszystkim przeprowadzenie wywiadu pozwalającego lekarzowi specjaliście zapoznać się ze zgłaszanymi przez pacjenta dolegliwościami, zaobserwowanymi objawami, a także przebytymi przez niego chorobami i doznanymi urazami. Wywiad lekarski służy również poznaniu historii chorób oczu w rodzinie pacjenta. Diagnoza stożka rogówki wystawiana jest na podstawie badania pozwalającego na ocenę ostrości wzroku do dali, a także badania keratometrem, retinoskopii, badania rogówki w lampie szczelinowej i topografii rogówki.
Badanie keratometrem
Badanie keratometrem polega na wykonaniu pomiaru krzywizny rogówki. W jego przebiegu na powierzchni rogówki wyświetlane są koncentryczne pierścienie światła, które pozwalają dostarczyć informacji na temat jej nieregularności.
Retinoskopia
Retinoskopia to badanie diagnostyczne wykonywane przy użyciu retinoskopu, polegające na umieszczeniu źródła światła przed okiem pacjenta i sprawdzeniu stopnia jego odbicia w siatkówce oraz względnego przemieszczania się odblasku. Osoby ze stożkiem rogówki w trakcie badania widzą przybliżające i oddalające się promienie świetlne, które przypominają poruszające się nożyce.
Dowiedz się więcej: Retinopatia oka – co to jest i jakie ma rodzaje?
Badanie rogówki w lampie szczelinowej
Badanie rogówki w lampie szczelinowej pozwala na wykrycie występujących w około połowie przypadków stożka rogówki pierścieni Kaysera-Fleischera, czyli okręgów otaczających podstawę stożka, będących złogami żelaza w nabłonku i przybierających barwę brązowo-żółto-zieloną. Badanie to wskazuje również na obecność innych towarzyszących stożkowi rogówki objawów – linii Vogta, czyli powstałych w rogówce na skutek ścieniania i rozciągania drobnych rozstępów, a także objawu Mausona, czyli widocznego w dolnej powiece podczas patrzenia w dół uwypuklenia w kształcie litery V.
Topografia rogówki
Topografia rogówki to badanie polegające na rzutowaniu na rogówkę świetlistego wzoru i tworzeniu mapy topograficznej, która obrazuje wszelkie zaburzenia i blizny. W badaniu tym stożkowatość rogówki objawia się spadkiem krzywizny leżącym poniżej osi optycznej oka. Topografia stanowi najbardziej czułą metodę wykrywania stożka rogówki, która pozwala zauważyć zmiany nawet we wczesnym stadium choroby. Dzięki badaniu można określić stopień zaawansowania choroby i monitorować jej progresję.
Czy stożek rogówki można wyleczyć?
O tym, czy stożek rogówki można wyleczyć, decyduje moment postawienia diagnozy i wdrożenia odpowiedniej terapii. Im choroba jest bardziej zaawansowana, tym trudniej uzyskać zadowalające wyniki leczenia. Wczesne wykrycie stożkowatości rogówki jest więc kluczowe dla przebiegu procesu terapeutycznego i stanowi warunek wyleczenia choroby.
Stożek rogówki – leczenie
W leczeniu stożka rogówki stosowane jest zarówno leczenie zachowawcze, jak i leczenie operacyjne.
Leczenie zachowawcze
W początkowym stadium stożka rogówki, gdy występującymi objawami są tylko objawy astygmatyzmu, leczenie zachowawcze choroby polega na stosowaniu korekcji okularowej lub miękkich soczewek kontaktowych.
Soczewki kontaktowe
Przy stożku rogówki, gdy wystąpiły znaczne zmiany w krzywiźnie rogówki, w ramach leczenia zachowawczego stosowane są twarde soczewki gazoprzepuszczalne. Korygują one wzrok, wypełniając przestrzeń między nierówną powierzchnią rogówki a równą warstwą zewnętrzną soczewki płynem łzowym, co pozwala utworzyć regularną powierzchnię refrakcyjną. W zaawansowanym stadium stożka rogówki stosowane są często soczewki twardówkowe, które pokrywają większą część powierzchni oka i tym samym zapewniają większą stabilność.
Leczenie operacyjne
W leczeniu operacyjnym stożka rogówki stosowane są cztery metody: sieciowanie włókien kolagenowych rogówki, przeszczep rogówki, wszczepienie pierścieni rogówkowych oraz keratotomia radialna.
Sieciowanie włókien kolagenowych rogówki
W leczeniu stożka rogówki wykorzystywana jest metoda Cross-linking, czyli sieciowanie włókien kolagenowych rogówki. Polega ona na jednorazowej aplikacji kropli z ryboflawiny pod wcześniej zdjęty nabłonek rogówki, a następnie uaktywnieniu ich działania poprzez naświetlanie promieniami UVA. Na skutek zabiegu między włóknami kolagenowymi w rogówce dochodzi do wytworzenia się nowych połączeń, nazywanych wiązaniami krzyżowymi. Zwiększenie sieciowania sprawia, że rogówka zyskuje większą wytrzymałość mechaniczną, ulega usztywnieniu i staje się bardziej odporna. Cross-linking pozwala spowolnić, a czasami całkowicie zatrzymać rozwój stożka rogówki. Zdarza się, że sieciowanie włókien kolagenowych prowadzi do regresji choroby.
Przeszczep rogówki
Przeszczep rogówki to metoda leczenia operacyjnego stożka rogówki, stosowana w sytuacji, gdy leczenie zachowawcze nie przynosi pożądanych rezultatów, a postępujące cienienie rogówki staje się niebezpieczne dla zdrowia pacjenta. Z uwagi na fakt, iż rogówka nie jest tkanką ukrwioną, przed jej przeszczepem nie jest konieczne wykonanie próby krzyżowej krwi.
Przeczytaj także: Czym jest akomodacja oka?
Wszczepienie pierścieni rogówkowych
Wszczepienie pierścieni rogówkowych jest metodą leczenia operacyjnego stożkowatości rogówki polegającą na wykonaniu niewielkiego nacięcia w rąbku rogówki i wszczepieniu cienkich implantów o łukowatym kształcie. Implanty te tworzą pierścień, który wywiera nacisk na krzywiznę rogówki, tym samym spłaszczając wierzchołek stożka i nadając mu kształt bardziej zbliżony do prawidłowego.
Keratotomia radialna
Keratotomia radialna to metoda chirurgiczna polegająca na nacięciu rogówki w celu zmiany jej topologii poprzez kontrolowane tworzenie tkanki bliznowatej. W stożku rogówki stosuje się keratotomię radialną asymetryczną, w której nacięcie powstaje tylko na jednej części oka.
Leczenie stożka rogówki na NFZ
Obecnie jedyną metodą leczenia stożka rogówki refundowaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia jest leczenie zachowawcze z wykorzystaniem soczewek kontaktowych. Zabiegi operacyjne nie znajdują się na liście usług refundowanych i mogą być wykonywane jedynie prywatnie.
