Angiografia fluoresceinowa, zwana także fluoroangiografią, to obrazowanie dna oka umożliwiające zaobserwowanie zmian zachodzących w naczyniach krwionośnych gałki ocznej. Wykorzystywana jest powszechnie w diagnostyce chorób siatkówki oka. Na czym polega angiografia? Jakie są wskazania do wykonania tego badania i jak się do niego przygotować?
Angiografia fluoresceinowa (AF) – specjalistyczne badanie okulistyczne
Angiografia fluoresceinowa to badanie polegające na dożylnym podaniu pacjentowi fluoresceiny, czyli środka cieniującego, a następnie wykonaniu serii fotografii dna oka lub tęczówki. Pozwala na ocenę stanu nabłonka barwnikowego oraz naczyń krwionośnych siatkówki, które w zwykłym badaniu oka, przeprowadzonym z użyciem oftalmoskopu, pozostają niewidoczne. Dzięki podanemu przed badaniem AF kontrastowi, na wykonanych w czasie czynności diagnostycznych zdjęciach gałki ocznej uwidocznione zostają przecieki wskazujące na wystąpienie nieprawidłowości. Są to przede wszystkim zmiany chorobowe, blokady w przepływie krwi oraz nieprawidłowe substancje i barwniki, takie jak ciała obce, krwawe wybroczyny czy też nadmiar melaniny.
Przeczytaj także: Na czym polega badanie OCT?
Wskazania do badania angiografii fluoresceinowej
Badanie oka z kontrastem wykorzystywane jest w diagnostyce różnorodnych chorób i schorzeń narządu wzroku.
Retinopatia surowicza środkowa
Retinopatia surowicza środkowa to miejscowe odwarstwienie siatkówki, spowodowane ogniskowym uszkodzeniem nabłonka barwnikowego. Badanie AF pozwala wykryć ognisko odwarstwienia, które, dzięki podanemu wcześniej kontrastowi, przyjmuje na zdjęciach postać hiperfluorescencyjnego płomienia świecy.
Zwyrodnienie plamki żółtej
Badanie angiograficzne stosowane jest w diagnostyce zwyrodnienia plamki żółtej związanego z wiekiem. Choroba ta może przybierać jedną z dwóch postaci – suchą lub wysiękową. Angiografia oka pozwala wykryć ognisko zaniku nabłonka barwnikowego i naczyń włosowatych naczyniówki w suchej postaci zwyrodnienia plamki żółtej oraz miejsce odwarstwienia nabłonka barwnikowego od naczyniówki w postaci wysiękowej.
Samoistna torbiel plamkowa
Przeprowadzenie badania oka z kontrastem wskazane jest także w celu rozpoznania samoistnej torbieli plamkowej, czyli zwyrodnienia starczego siatkówki poprzedzającego wystąpienie otworu w plamce. Dzięki angiografii zmiany chorobowe są widoczne na zdjęciach oka. Przybierają formę ogniska hiperfluorescencji otoczonego poświatą hipofluorescencji.
Choroby dystroficzne plamki żółtej
Angiografia fluoresceinowa stanowi podstawową metodę diagnostyczną w wypadku chorób dystroficznych plamki żółtej – choroby Stargardta i fundus flavimaculatus. Dzięki badaniu możliwe jest wskazanie miejsc, w których doszło do zaniku nabłonka barwnikowego i odsłonięcia naczyń włosowatych naczyniówki. Na zdjęciach dna oka jawią się one jako drobne ogniska hiperfluorescencji, usytuowane w obszarze plamki, wokół dołka środkowego. W zaawansowanej postaci choroby na skutek badania AF uwidoczniony zostaje obraz tak zwanego wolego oka, który powstaje na skutek połączenia się kilku drobnych ognisk zmian chorobowych w jedno.
Retinopatia
Angiografia oka wskazana jest w celach diagnostycznych przy podejrzeniu retinopatii cukrzycowej i nadciśnieniowej. Badanie z kontrastem pozwala zlokalizować nowe, niewłaściwe naczynia i zobrazować obszary niedokrwienia. Umożliwia to postawienie odpowiedniej diagnozy, monitorowanie postępów choroby, a także podjęcie decyzji o sposobie leczenia.
Wskazaniem do wykonania angiografii fluoresceinowej są również zapalenia i nowotwory siatkówki, a także zakrzepy, zatory i zapalenia jej naczyń oraz inne anomalie, między innymi naczyniakowatość oraz naczyniaki występujące w chorobie Coatsa. Badanie AF przeprowadzane jest ponadto w celach kontrolnych, przed wybranymi procedurami medycznymi i zabiegami chirurgicznymi, takimi jak na przykład laseroterapia. Angiografię fluoresceinową można wykonać w przychodniach OneDayClinic – sieci nowoczesnych klinik optyczno-okulistycznych z oddziałami we Wrocławiu, Oleśnicy, Opolu, Gliwicach oraz czeskiej Ostrawie.
Jak przygotować się do badania?
W ramach przygotowania się do badania dna oka z kontrastem pacjent powinien udzielić szczerych i wyczerpujących odpowiedzi na pytania stawiane przez lekarza podczas wywiadu medycznego. Pytania te dotyczą przede wszystkim:
- alergii,
- chorób układu krążenia,
- chorób płuc,
- stosowanych leków, w tym beta-blokerów, podawanych do worka spojówkowego przy takich chorobach, jak na przykład jaskra.
Podanie fluoresceiny może powodować przejściowe mdłości, a w niektórych wypadkach nawet wymioty. By uniknąć nieprzyjemnych sytuacji, pacjent powinien powstrzymać się przed jedzeniem przez przynajmniej kilka godzin przed badaniem. Z uwagi na fakt, że angiografia oka wykonywana jest przy maksymalnie rozszerzonych źrenicach, co pogarsza widzenie i może powodować światłowstręt, zaleca się, by pacjent posiadał ze sobą okulary przeciwsłoneczne, a po badaniu powstrzymał się od prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Jak przebiega badanie AF?
Przed badaniem angiograficznym pacjentowi podawany jest dożylnie kontrast zwany fluoresceiną oraz środek powodujący rozszerzenie źrenic. Następnie sadzany jest on przed kamerą do wykonywania zdjęć dna oka. Podczas badania pacjent musi opierać głowę i brodę na podpórkach i patrzeć przed siebie. Nie może się on poruszać i zmieniać pozycji głowy. Nawet najmniejszy ruch powoduje bowiem utratę ostrości otrzymywanego obrazu. Ze względu na ryzyko wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego fluoresceinę podaje się w warunkach umożliwiających resuscytację, a pacjenta monitoruje się przed, w trakcie, a także przez co najmniej 30 minut po wykonaniu angiografii. Jeżeli u pacjenta wcześniej występowały reakcje uczuleniowe na fluoresceinę, a przeprowadzenie badania AF jest niezbędne, nad jego przebiegiem czuwa anestezjolog. Może on zdecydować o podaniu przed kontrastem leku zabezpieczającego przed reakcjami alergicznymi.
Czy angiografia jest bolesna?
Angiografia fluoresceinowa nie jest bolesna. Pewien dyskomfort i dolegliwości bólowe może jednak wywołać dożylne podanie kontrastu, szczególnie jeżeli w wyniku niewłaściwego podania dostał się on poza żyłę.
Możliwe powikłania występujące w trakcie badania lub po nim
Wszystkie ewentualne powikłania po angiografii fluoresceinowej dotyczą reakcji organizmu na środek kontrastujący. Substancja ta może wywołać u niektórych pacjentów nudności oraz ogólne gorsze samopoczucie. Zdarzają się również omdlenia, świąd oraz uczucie dyskomfortu w brzuchu. Dolegliwości tego typu pojawiają się jednak u niewielkiej grupy osób – średnio u około 2–4% wszystkich poddawanych badaniu pacjentów. W następstwie angiografii oka dochodzi do żółtego zabarwienia skóry oraz moczu, które ustępuje odpowiednio po upływie 6–12 oraz 24–36 godzin od badania. Fluoresceina może wpływać na niektóre wyniki badań krwi i moczu, dlatego warto powstrzymać się przed ich wykonaniem przez przynajmniej 4 dni od przeprowadzenia angiografii. Pacjenci powinni również pamiętać, że środek kontrastujący może prowadzić do błędnej interpretacji wyników badań radiologicznych, przez co nie jest zalecane ich wykonanie przez pierwszych 36 godzin po badaniu AF.
Przeczytaj także: Cukrzyca a wzrok – przyczyny pogarszającego się wzroku w cukrzycy
Przeciwwskazania do wykonania angiografii fluoresceinowej
Przed angiografią oka pacjent powinien przejść badania zarówno okulistyczne, jak i ogólne. Pozwoli to wykluczyć występowanie ewentualnych przeciwwskazań do przeprowadzenia diagnostyki. Są nimi przede wszystkim:
- uczulenie na fluoresceinę,
- inne alergie, w tym uczulenie na leki i jodowe środki kontrastowe,
- wysokie ciśnienie tętnicze krwi,
- zaburzenia rytmu serca,
- niedawno przebyty zawał serca,
- niewydolność nerek,
- skaza krwotoczna,
- ciąża i karmienie piersią.
Ze względów bezpieczeństwa, przed wykonaniem badania angiograficznego każdy pacjent jest zobligowany do poinformowania lekarza o wszystkich posiadanych alergiach i przyjmowanych lekach.
