Jaskra to poważna choroba oczu, która powoduje zanik nerwu wzrokowego. Nieleczona może prowadzić do całkowitej, nieodwracalnej utraty zdolności widzenia. Na jaskrę choruje ponad 70 milionów ludzi na całym świecie. Prawie dziesięć procent z nich jest z tego powodu niewidomych. Istnieje aż pięć rodzajów jaskry i choć większość zachorowań wiąże się z podwyższonym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, przyczyny powstawania zmian chorobowych w wypadku części wariantów wciąż nie są do końca wyjaśnione.
Na czym polega jaskra?
Jaskra to choroba nerwu wzrokowego. Towarzyszą jej takie objawy, jak widzenie tęczowych obręczy wokół punktów świetlnych, bóle oka, pogorszenie ostrości i zmniejszenie pola widzenia. Zmiany wywołane tym schorzeniem są nieodwracalne i mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Jaskra jest związana z występowaniem podwyższonego ciśnienia w gałce ocznej, może mieć jednak również inną genezę. Szczególnie narażone na występowanie tej choroby są osoby:
- dotknięte krótkowzrocznością,
- chore na cukrzycę,
- cierpiące z powodu niektórych chorób układu krwionośnego – choroby niedokrwiennej serca, choroby zatorowo-zakrzepowej, nadciśnienia tętniczego, miażdżycy i hiperlipidemii,
- po urazie oka,
- które przeszły wcześniej operacje oka,
- przyjmujące leki kortykosteroidowe,
- w wieku powyżej sześćdziesięciu lat,
- szczególnie narażone na stres,
- cierpiące z powodu nawracających migren,
- w których rodzinie występowały wcześniej przypadki jaskry.
Rodzaje jaskry
Wyróżnia się pięć rodzajów jaskry: pierwotną z otwartym kątem przesączania, z zamkniętym kątem przesączania, z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym, a także jaskrę wtórną i wrodzoną.
Jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania
Jaskra pierwotna z otwartym kątem przesączania jest najczęściej występującym wariantem tej choroby. Rozwija się w związku z nieprawidłowym funkcjonowaniem struktur oka odpowiedzialnych za odpływ cieczy wodnistej, na skutek niedrożności spowodowanej odkładaniem się złogów w układzie beleczkowania. W zdrowym oku przejrzysta ciecz wodnista krąży wewnątrz przedniej komory oka, a jej ilość jest odpowiednia, by zapewnić właściwe ciśnienie śródgałkowe. W przypadku jaskry z otwartym kątem przesączania przepływ cieczy wodnistej zostaje zaburzony. Zostaje ona uwięziona w oku. Ciecz wodnista stopniowo gromadzi się, prowadząc do podwyższenia ciśnienia wewnątrzgałkowego i w efekcie uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Jaskra z zamkniętym kątem przesączania
Jaskra z zamkniętym kątem przesączania występuje u osób, u których na skutek zetknięcia tęczówki z rogówką doszło do zamknięcia kanału umożliwiającego odpływ cieczy wodnistej z oka. Wywołuje ona takie dolegliwości, jak drażliwość gałki ocznej, bardzo wysokie ciśnienie w oku, ból głowy, nudności oraz wymioty,
Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym
Jaskra z prawidłowym ciśnieniem wewnątrzgałkowym to odmiana jaskry, w której u pacjenta nie stwierdzono podwyższonego ciśnienia w gałce ocznej, lecz pomimo to daje się zaobserwować uszkodzenie nerwu wzrokowego i stopniową utratę zdolności widzenia.
Jaskra wtórna
Jaskra wtórna to odmiana jaskry wywołana zmianami spowodowanymi innymi chorobami oczu, urazami gałki ocznej, długotrwałym stosowaniem sterydów lub nowotworami.
Jaskra wrodzona
Jaskra wrodzona jest najrzadziej występującym rodzajem tej choroby. Rozwija się u niemowląt i małych dzieci, i najprawdopodobniej ma podłoże genetyczne. Jest to najbardziej agresywna odmiana jaskry, która najczęściej doprowadza do całkowitej utraty wzroku.
Wpływ jaskry na widzenie
W początkowym stadium jaskra powoduje męczliwość oczu, zmiany widzenia peryferyjnego i trudności z czytaniem. Wraz z rozwojem choroby może występować zanik pola widzenia. W zaawansowanym stadium jaskra powoduje widzenie tunelowe, w którym tylko centralny obraz widziany jest wyraźnie, a obrazy po bokach są zniekształcone lub całkowicie nieobecne. Ostatecznie choroba ta może doprowadzić do zupełnej utraty wzroku.
Pierwsze objawy jaskry
Jaskra to choroba, która rozwija się powoli i przez długi czas nie daje żadnych symptomów. Pierwszymi objawami, jakie można zaobserwować, są zazwyczaj:
- zaczerwienienie oka,
- pogorszenie jakości wzroku,
- widzenie tak zwanej aureoli wokół źródeł światła,
- ból oka,
- zawężenie pola widzenia powodujące tak zwane widzenie tunelowe,
- nudności i wymioty,
- rozmyta tęczówka oka (objaw ten występuje przede wszystkim u noworodków).
Jak postępować w wypadku pojawienia się objawów mogących wskazywać na jaskrę?
W wypadku pojawienia się objawów mogących wskazywać na jaskrę, konieczne jest udanie się na konsultację do lekarza okulisty. W celu rozpoznania schorzenia specjalista wykonuje stosowne badania, takie jak:
- tonometria, czyli pomiar ciśnienia w gałce ocznej,
- pachymetria, czyli pomiar grubości rogówki,
- badanie w biomikroskopie, pozwalające na ocenę przedniego i tylnego odcinka oka,
- gonioskopia pośrednia, czyli badanie kąta przesączania,
- optyczna koherentna tomografia przedniego odcinka oka,
- badanie tarczy nerwu II,
- perymetria komputerowa, pozwalająca na ocenę pola widzenia,
- ocena przedniego odcinka gałki ocznej w obrazie trójwymiarowym.
Jeżeli na podstawie przeprowadzonych badań diagnostycznych lekarz okulista stwierdzi zmiany chorobowe, wskazujące na występowanie jaskry, konieczne jest wdrożenie stosownego leczenia. Ma ono na celu przede wszystkim obniżenie ciśnienia wewnątrzgałkowego do poziomu pozwalającego na zatrzymanie lub możliwie maksymalne spowolnienie postępu choroby.
Leczenie farmakologiczne jaskry
Leczenie farmakologiczne jaskry polega na podawaniu leków zwężających źrenice, które umożliwiają szersze otwarcie kąta przesączania i w efekcie większy odpływ cieczy wodnistej, ostatecznie prowadząc do obniżenia ciśnienia wewnątrzgałkowego. W terapii wykorzystywane są hipotensyjne krople do oczu, zawierające takie substancje czynne, jak beta-blokery, inhibitory anhydrazy węglanowej, prostaglandyny, sympatykomimetyki oraz pilokarpina. Często zastosowanie tylko jednego leku nie jest wystarczające. Z tego powodu w leczeniu jaskry może być konieczne wdrożenie terapii skojarzonej.
Leczenie operacyjne jaskry
W wypadku bardziej zaawansowanego stadium choroby, w leczeniu jaskry wykorzystuje się metody operacyjne. Do przeprowadzanych zabiegów należą:
- trabekulektomia – wycięcie fragmentów kąta przesączania,
- trabekuloplastyka – laserowe udrożnienie otworków beleczkowania w celu ułatwienia odpływu płynu,
- kanaloplastyka – poszerzenie kanału Schlemma w kącie przesączania,
- irydotomia laserowa – przecięcie laserem tęczówki (metoda stosowana w leczeniu jaskry z zamkniętym kątem przesączania),
- goniotomia – przecięcie kąta przesączania (metoda stosowana w leczeniu jaskry wrodzonej).
Osoby, u których zdiagnozowano jaskrę, muszą pamiętać, że spowodowane tą chorobą uszkodzenia są nieodwracalne. Leczenie sprowadza się więc wyłącznie do hamowania progresji choroby i zapewnienia jak największej użyteczności narządu wzroku. W wypadku jaskry niezwykle istotna jest profilaktyka. Choroba może przez długi czas rozwijać się bezobjawowo, w celu jej wykrycia warto więc regularnie wykonywać badania okulistyczne. Umożliwiają one wczesną diagnostykę i dają szansę na szybsze podjęcie kroków niezbędnych do zahamowania rozwoju schorzenia. W celu zapobiegania jaskrze należy ponadto zadbać o prawidłowe leczenie cukrzycy i chorób układu krwionośnego, które mogą prowadzić do zmian naczyniowych w obrębie gałki ocznej. Osoby ze zdiagnozowanymi chorobami ogólnoustrojowymi w ramach profilaktyki jaskry powinny więc regularnie mierzyć ciśnienie tętnicze oraz poziom cukru we krwi, a osoby z cukrzycą raz do roku wykonywać badanie dna oka.
