Ortoptyka pediatryczna to stosunkowo mało znana dyscyplina medyczna. Usługi specjalisty w tej dziedzinie skierowane są do rodziców dzieci, które cierpią z powodu zaburzeń widzenia. Na czym dokładnie polega ortoptyka pediatryczna i jakimi problemami się zajmuje? Kiedy należy zasięgnąć porady ortoptyka?
Ortoptyka pediatryczna – na czym polega?
Ortoptyka pediatryczna to dział okulistyki, który bada, leczy i rehabilituje zaburzenia obuocznego widzenia oraz widzenia przestrzennego, zwanego także stereoskopowym, u dzieci. Nazwa tej dyscypliny ma etymologię grecką. Wywodzi się od słów orthos, czyli prosty, oraz opticos, a więc słowa oznaczającego wzrok. Specjaliści z dziedziny ortoptyki badają zaburzenia i leczą młodych pacjentów przy pomocy odpowiednio dobranych ćwiczeń, czasem wykorzystując również różnorodne specjalistyczne urządzenia.
Badanie ortoptyczne
Badania ortoptyczne wykonywane są w celu oceny:
- ruchomości gałek ocznych dziecka,
- ostrości widzenia do dali i bliży,
- kąta zeza w badaniu na synoptoforze,
- fiksacji,
- widzenia obuocznego,
- konwergencji,
- akomodacji,
- stereoskopii.
Ich wyniki pozwalają dobrać odpowiednie ćwiczenia, na których opiera się skuteczna terapia, służąca poprawie sprawności widzenia obuocznego i stereoskopowego z pełną ostrością wzroku, przy prawidłowym ustawieniu i ruchomości oczu.
Ćwiczenia ortoptyczne
Ćwiczenia ortoptyczne dla dzieci służą pobudzeniu czynności wyższych ośrodków mózgowych odpowiedzialnych za ruchy gałek ocznych i wrażenia wzrokowe. Ich celem jest poprawa koordynacji całego procesu widzenia, reedukacja małego pacjenta i uzyskanie przez niego widzenia obuocznego. Nacisk kładziony jest na percepcję oczną, interpretację mózgową obrazu, ruch mięśni gałkoruchowych, a także kontrolujące je ośrodki mózgowe. Ćwiczenia ortoptyczne dzielą się na:
- pleoptyczne, wykorzystywane w leczeniu niedowidzenia,
- ortoptyczne, stosowane w terapii zaburzeń widzenia obuocznego.
Terapia ortoptyczna u dzieci zwiększa działanie korekcyjne okularów, pryzmatów i stosowanej farmakoterapii, a także efekty leczenia operacyjnego. Najlepsze efekty przynosi w wypadku wad o niezbyt dużym kącie zeza. Dużą skuteczność ćwiczeń obserwuje się głównie u dzieci:
- z zezem ukrytym lub okresowym, u których występuje ryzyko utraty widzenia obuocznego,
- u których zez powstał nie wcześniej niż w 2 roku życia,
- posiadającym prawidłową i niemal jednakową ostrość wzroku w obojgu oczu,
- z wadą refrakcji prawidłowo wyrównaną stale noszonymi okularami,
- u których istnieje fuzja.
Należy pamiętać, że ćwiczenia ortoptyczne przynoszą poprawę jedynie w sytuacji, gdy są regularnie i sumiennie wykonywane. Nie są w stanie zastąpić korekcji wady refrakcji, ani tym bardziej zabiegu operacyjnego, jeżeli zachodzi konieczność jego przeprowadzenia, są jednak ważnym elementem rehabilitacji zarówno przed, jak i pooperacyjnej.
Jakimi problemami zajmuje się ortoptyka pediatryczna?
Ortoptyka pediatryczna zajmuje się diagnostyką i nieoperacyjnym leczeniem wielu problemów dotyczących wzroku u dzieci. Są to przede wszystkim:
- zez,
- niedowidzenie,
- nieprawidłowa akomodacja oka, czyli tak zwana nastawność, rozumiana jako zdolność przestawienia się wzroku w trakcie oglądania przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od patrzącego,
- nieprawidłowa konwergencja oka, polegająca na jednoczesnym ruchu zbieżnym oczu, który uniemożliwia patrzącemu oglądanie przedmiotów z bliskiej odległości,
- nieprawidłowa fiksacja wzroku uniemożliwiająca skupienie wzroku na obiekcie,
- nieprawidłowa korespondencja siatkówkowa,
- zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej,
- zaburzenia percepcji wzrokowej,
- trudności w czytaniu i pisaniu wynikające z zaburzeń narządu wzroku.
Specjaliści z zakresu ortoptyki pediatrycznej pomagają również dzieciom z guzami mózgu oraz chorującym na stwardnienie rozsiane i różnorodne schorzenia neurologiczne. Wsparcie ortoptysty ogranicza się do problemów dotyczących narządu wzroku.
Od jakiego wieku dziecko może być badane przez ortoptystę?
Badanie ortoptyczne nie posiada dolnego ograniczenia wiekowego. Powinno zostać wykonane nie później niż przed ukończeniem przez dziecko trzeciego roku życia. W sytuacji, gdy występują niepokojące objawy, lub gdy któryś z rodziców ma zeza, przeszedł operacyjną korektę zeza czy też cierpi z powodu różnowzroczności bądź nadwzroczności, wizytę u ortoptysty należy odbyć jak najwcześniej. Objawami, jakie powinny skłonić rodzica do zasięgnięcia porady specjalisty z dziedziny ortoptyki pediatrycznej, są:
- częste pocieranie oczu przez dziecko,
- mrużenie oczu,
- przymykanie jednego oka,
- przybliżanie przedmiotów blisko twarzy,
- przybliżanie się dziecka do ekranu telewizora lub komputera,
- przechylanie głowy na bok,
- zaburzenia koncentracji,
- brak ruchu gałki ocznej,
- zezowanie jednego lub dwojga oczu,
- powracające bóle głowy,
- nadmierne zmęczenie podczas czytania,
- przestawianie liter, cyfr, słów lub ich fragmentów podczas pisania i czytania,
- pomijanie liter, cyfr słów lub ich fragmentów podczas pisania i czytania,
- pismo lustrzane,
- niechęć do rysowania i malowania,
- nietypowe reakcje oczu na ruch i światło,
- niekontrolowane ruchy oczu,
- zaburzenia ruchów oczu, szczególnie ruchu zbieżnego, w kierunku nosa,
- niewyraźne widzenie,
- podwójne widzenie,
- zmęczenie przenoszeniem skupienia wzrokowego między bliżą a dalą,
- częste pieczenie i łzawienie oczu,
- nadwrażliwość na światło.
Na badania ortoptyczne należy również skierować dziecko posiadające orzeczenie o niepełnosprawności lub diagnozowane w kierunku dysleksji, dysgrafii, dyskalkulii lub opóźnienia w rozwoju psychopedagogicznym. Diagnostykę warto ponadto rozważyć w wypadku pojawienia się zaburzeń psychoruchowych i zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej, która objawia się między innymi:
- problemami z chodzeniem,
- problemami z chodzeniem po schodach,
- trudnościami w nauce jazdy na rowerze,
- niedbałym pisaniem lub rysowaniem,
- zbyt mocnym dociskaniem przyborów do rysowania i pisania,
- trudnościami z trafianiem do celu,
- problemami z chwytaniem,
- nieumiejętnością stania na jednej nodze,
- problemami z samodzielnym ubieraniem się,
- trudnościami w posługiwaniu się przedmiotami codziennego użytku.
W wypadku zaburzeń koordynacji wzrokowo-ruchowej stosowane w ramach terapii ortoptycznej ćwiczenia wykazują się dużą skutecznością i pomagają dziecku pokonać posiadane trudności.
Zobacz również: Ortoptysta w OneDayClinic
Ortoptyka pediatryczna w OneDayClinic
Specjaliści z zakresu ortoptyki pediatrycznej przyjmują w wybranych placówkach OneDayClinic w Opolu, Wrocławiu oraz Gliwicach. Podczas wizyty dziecko zostanie poddane szeregowi badań diagnostycznych. Porada ortoptyczna w placówce OneDayClinic obejmuje między innymi:
- badanie i ocenę ostrości wzroku do dali i bliży,
- badanie ruchomości gałek ocznych,
- badanie koordynacji wzrokowo ruchowej,
- diagnostykę i określenie typu zeza,
- badanie zakresu i sprawności akomodacji oka,
- badanie dna oka i fiksacji,
- badanie wady wzroku,
- dobór korekcji okularowej i pryzmatycznej niezbędnej w leczeniu zeza i niedowidzenia.
Wykonane badania przyczyniają się do ustalenia idealnego planu terapii ortoptycznej. Zależnie od potrzeb małego pacjenta obejmuje ona pełen zakres ćwiczeń rehabilitacyjnych, które mają na celu poprawę funkcjonowania narządu wzroku. Zabiegi ortoptyczne w OneDayClinic służą również symulacji widzenia oka niedowidzącego przy pomocy metod ambulatoryjnych i gabinetowych, takich jak między innymi dobór idealnej korekcji okularowej.
